ملات ساختمانی مناسب در کنار دیگر موارد، به مقاومت و استحکام در ساختمان‌سازی کمک می‌کند. برای انتخاب ملات مناسب برای پروژه‌های ساخت‌و‌ساز باید به خوبی با انواع آن آشنایی داشته باشیم. در این مقاله با شما در رابطه با مفهوم ملات، مواد تشکیل‌دهنده آن و انواع ملات‌ها صحبت خواهیم کرد.
ملات چیست؟
ملات، ماده‌ای خمیری، ترکیبی از جسم چسباننده و پرکننده است که در صورت نیاز به آن مواد افزودنی دیگری هم اضافه می‌شود. از این ماده برای چسباندن قطعات مصالح بنایی، تامین بستری برای توزیع بار، اندود‌کاری، نماسازی و بندکشی استفاده می‌شود.
ملات‌ها به 5 دسته زیر تقسیم می‌شوند که در ادامه آن‌ها را توضیح خواهیم داد.
- بر اساس نوع کاربرد
- براساس استحکام
- براساس اهداف ویژه
- براساس مقدار گیرش
- براساس مواد اتصال‌دهنده
انواع ملات‌های کاربردی در ساختمان‌سازی
گیرش
ملات‌ها بر اساس گیرش به دو دسته ملات‌های هوایی و آبی تقسیم می‌شود که به شرح زیر است:
ملات‌های آبی
ماده‌ای که در زیر آب یا در هوا از طریق شیمیایی می‌گیرد و سفت می‌شود که به ملات‌های سیمانی و گل آهک در این مورد می‌توان اشاره کرد.
ملات‌های هوایی
این‌گونه ملات‌ها به شکل فیزیکی در هوا خشک می‌شوند و آب آزاد آن‌ها تخمیر می‌شود، مانند ملات گل یا کاه گل یا از سویی دیگر به طور شیمیایی در معرض هوا قرار گرفته، خشک و سفت می‌شوند، بهترین مثال برای این ملات‌ها، ملات گچ و ملات آهک هوایی است.
نکته قابل توجه آن است که این مدل از ملات‌ها برای آن‌که سفت و خشک شوند حتما باید در معرض هوا قرار بگیرند.
چسبانندگی
انواع مختلف ملات‌ها از نظر چسبانندگی به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
گل و کاه‌گل
استفاده از گل و کاه‌گل از زمان های دور رایج بوده است تنها به این خاطر که چسبانندگی قابل قبولی برای ساخت‌ساز داشته است. در حال حاضر در اکثر مناطق روستایی، استفاده از این ملات رایج است.
چسبانندگی گل و کاه‌گل تنها به دلیل وجود خاک رس است که با جذب آب، حالت خمیری شکل به خود می‌گیرد. از این ملات برای مسطح کردن بتن الیافی و مقاومت بیشتر در برابر کشش استفاده می‌شود.
اگر بخواهیم به صورت جداگانه این ملات را مورد بررسی قرار دهیم، باید این‌طور بگوییم که ملات کاه‌گل، یک ملات هوازی است که در مجاورت هوا گیرش لازم را پیدا می‌کند اما ملات گل از مخلوط کردن آب و خاک به دست می‌آید. در صورت ترک خوردن ملات، برای جلوگیری از گسترش آن، کاه اضافه می‌شود.
مهم‌ترین استفاده این ملات برای اندود ساختمان‌های گلی، زیرسازی اندود گچی و آب‌بندی بام ساختمان‌‌ها است.
آهک و خاک رس
این ملات را با نام شفته آهک نیز می‌شناسند که از مخلوط آهک، خاک رس و آب تشکیل شده است. بیشترین استفاده این ملات در جلوگیری از نشت آب و پایدار کردن زمین برای بارگذاری است.
با توجه به عدم مقاومت خاک در برابر آب، به آن آهک اضافه می‌کنند تا نقطه‌ضعف آن پوشیده شود. به کمک این ترکیب می‌توان این ملات را در مناطق مرطوب و حتی در زیر آب هم استفاده کرد چرا که از مقاومت قابل قبولی برخوردار هستند.
جالب است بدانید که برای تهیه این ملات، 250 تا 300 کیلوگرم دوغاب آهک در یک متر مکعب خاک رس ریخته و با آب مخلوط می‌شود. این ملات بیشتر برای منبع‌های کوچک و بزرگ آب، انبارهای عمومی، پوشش طاق‌های عرقچین، حمام‌های عمومی، فاضلاب و مجاری آب به کار می‌رود.
با وجود ملات‌های دیگر، استفاده از این نوع ملات‌ها دیگر گزینه مناسبی به حساب نمی‌آیند.
ملات ساروج
ملات ساروج ترکیبی از آهک شفته، خاکستر چوب، ماسه بادی، خاک رس و گل است. با توجه به پایداری و مقاومت این ملات در برابر آب و رطوبت، از آن به آب‌بندی کردن آب‌انبار و حوض‌ها در گذشته، استفاده می‌شد.
نشانه‌هایی از این ملات پرکاربرد را می‌توان در اکثر خانه‌های روستایی ایران دید. در این ترکیب، نسبت خاک رس به آهک 6 به 4 است که گاهی افزودنی‌هایی مانند خاکستر، موی بز، سفیده تخم مرغ و گیاه نی به نام لویی به آن اضافه می‌کردند تا مقاومت خوبی در برابر رطوبت از خود نشان دهد.
ملات ساروج به دو دسته ملات ساروج گرم و ملات ساروج سرد تقسیم می‌شوند.
ملات گچ‌و‌خاک
برای تهیه این ملات نیز از خاک رس استفاده می‌شود که نسبت آن به گچ، از 2 به 1 تا 1 به 1 متغیر است. بیشترین کاربرد ملات گچ و خاک در طاق ضربی، تیغه‌چینی و آستر اندودکاری‌های داخلی ساختمان است.
ملات گچ‌و‌ماسه
برای ساخت این ملات از اختلاط گچ با ماسه ریزدانه ملات گچ و ماسه کمک گرفته می‌شود که می‌تواند جایگزین مناسبی برای ملات گچ و خاک برای زیرسازی اندودها در نقاطی با ماسه بادی یا ساحلی با ریز دانه‌های فراوان باشد.
طبق استاندارد ملی 301، اندازه بزرگ‌ترین ماسه باید 2 میلی‌متر باشد.
ملات گچ‌و آهک
با توجه به آسیب‌پذیر بودن گچ در برابر رطوبت، آن را برای مناطق سردسیر مناسب نمی‌دانند به همین منظور آن را با آهک مخلوط می‌کنند. آهک به دلیل جذب دیاکسیدکربن، به سنگ آهک تبدیل می‌شود تا در برابر آب و رطوبت مقاوم باشد.
با کندگیر شدن ملات گچ با کمک آهک، کارایی آن افزایش پیدا می‌کند، پرکننده این ملات، ماسه بادی با دانه‌بندی ریز است. از ملات گچ و آهک در نماسازی و سطوح خارجی ساختمان استفاده می‌شود.
ملات گچ و پرلیت
بهترین جاذب صوتی و عایق حرارتی، ملات گچ و پرلیت است که خطر آتش‌سوزی را هم کاهش می‌دهد. استفاده از این ملات، نفوذ حرارت به اسکلت فولادی و بتنی را بسیار کم می‌کند.
ملات ماسه و آهک
ملات ماسه و آهک یک نوع ملات هوایی به حساب می‌آید. این ملات ساختمانی برای گرفتن و سفت شدن نیاز به دیاکسیدکربن در هوا دارد. بیشترین کاربرد این ملات برای اندود سطح رویه در مناطق مرطوب است.
از آن برای مصرف بین درزها استفاده نمی‌کنند تنها به این خاطر که دیاکسیدکربن هوا به داخل آن نفوذ پیدا نمی‌کند و تنها سطح رویی آن کربناتی می‌شود.
ملات‌های پوزولانی
این ملات ساختمانی که به دو نوع 1. ملات ماسه، سیمان، پوزولان و 2. ملات ماسه، آهک و پوزولان تقسیم می‌شود، بیشتر در مناطقی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مقاومت مصالح در برابر تاثیرات مخرب مواد شیمیایی مورد نظر است.
جالب است بدانید که اگر در تهیه این نوع ملات ساختمانی از گرد آجر به جای پوزولان استفاده شود، آن را ملات سرخ می نامند. لازم است برای عمل آوردن این نوع ملات ساختمانی ، آن ها را به مدت 28 روز مرطوب نگه دارید.
شرکت آرکابلوک دارنده استاندارد و گواهی‌نامه فنی، آماده پاسخ‌گویی به تمامی سوالات شما در زمینه بلوک و مصالح ساختمانی است.
ملات ماسه‌و‌سیمان
ملات ماسه و سیمان از پرکاربردترین ملات‌های ساختمانی است که تحت هر شرایط و دمایی قابل استفاده است. پرکننده این ملات ساختمانی، ترکیب ماسه به همراه سیمان است. ملات ماسه و سیمان بیشتر برای کارهایی مانند کاشی‌کاری، آجرچینی، سیمان کاری، بستن درزها و بندکشی‌ها کاربرد دارد.
مقاومت ملات ماسه و سیمان در چند سال اولیه بسیار بالا است اما با نفوذ آب و قرار گرفتن در شرایطی نامناسب دچار ترک‌خوردگی می‌شوند و نیاز به تعویض یا ترمیم پیدا می‌کنند. از جایی که کل چسبانندگی این ملات به عهده سیمان است، از سیمان بیشتری نسبت به دیگر ملات‌ها استفاده می‌شود و ماسه تنها نقش پرکننده را دارد.
ملات ماسه‌و سیمان به دو صورت دستی و مکانیکی تهیه می‌شوند و از لحاظ طرح اختلاط و مقامت 28 روزه به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
- سیمان تیپ یک ۱ : نسبت اختلاط سیمان به ماسه ۱ به ۳
- سیمان تیپ دو ۲ : نسبت اختلاط سیمان به ماسه ۱ به ۴
- سیمان تیپ سه ۳ : نسبت اختلاط سیمان به ماسه ۱ به ۵
- سیمان تیپ چهار ۴ : نسبت اختلاط سیمان به ماسه ۱ به ۶
ملات ماسه سیمان آهک
ملات ماسه سیمان آهک، با نام «ملات باتارد» در میان پیمان کاران و بنایان نیز شناخته می‌شود. نسبت های ترکیب این ملات عبارت است از ؛ 6-1-1 به این شرح که یک حجم سیمان، یک حجم آهک و 6 حجم ماسه است که با مقدار آب مناسب ترکیب و آماده می‌شود.
در ملات ماسه سیمان آهک، حجم ماده پرکننده باید دقیقا 3 برابر ماده چسباننده باشد تا مصالح دچار تزک‌خوردگی و کاهش کارایی نشود. برخلاف دیگر ملات‌های ساختمانی، اضافه کردن آهک به این ملات، تنها برای کاهش مقاومت و به صرفه‌تر بودن آن است، چرا که در خیلی از کارهای بنایی مقاومت آن بیش از حد زیاد می‌شود.
بیشترین کاربردی که ملات باتارد دارد در مجاری آب، فاضلاب‌ها، منابع و مخازن آب، سفت‌کاری و فوندانسیون‌ها است.
ملات‌های قیری
همان‌طور که از نام این ملات ساختمانی برمی‌آید، مخلوطی از قیر، ماسه به نسبت‌های مشخصی است که برای ساخت رویه پیاده‌روها، پوشش محافظ لایه نم‌بندی بام‌ها، پر کردن درز قطعات بتنی کف پارکینگ‌ها و پیاده‌روها استفاده می‌شود.
جالب است بدانید که سابقه استفاده این ملات به 5000 سال پیش برای ساخت ساختمان هایی مانند برج‌های بابل برمی‌گردد.
ملات‌های بنایی
این ملات ساختمانی مخلوطی از چسباننده‌های غیر‌آلی ، سنگدانه‌ها ، آب و برخی افزودنی‌ها است که از نظر کاربرد دارای انواع زیر است:
ملات برای کاربردهای عمومی
در بندکشی‌هایی با ضخامتی بیشتر از ۳ میلی‌متر که در آن فقط سنگدانه‌های با وزن معمولی به کار می‌رود، استفاده می‌شود.
ملات با بستر نازک
ملات ساختمانی با بستر نازک برای بندکشی‌هایی با ضخامت بین ۱ تا ۳ میلی متر طراحی شده است .
ملات آماده
منظور از ملات آماده، ملات‌هایی است که در کارخانه، پیمانه و مخلوط می‌شوند و در نوع زیر به بازار عرضه می‌شوند:
- ملات خشک، از پیش مخلوط شده و تنها به افزایش آب نیاز دارد.
- ملات تر، آماده مصرف است.
ملات بنایی سبک
ملات ساختمانی است که چگالی سخت شده خشک آن برابر یا کمتر از ۱۵۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است .
ویژگی ملات‌های بنایی
- مقاوم
- نفوذناپذیری
- انعطاف‌پذیری
- چسبانندگی عالی
- ایجاد بستری یک‌نواخت
- پر کردن شکاف و ترک‌های موجود
سخن پایانی
ما در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با انواع ملات‌های موجود و استاندارد برای ساختمان سازی آشنا کنیم تا بتوانید در ساخت‌و سازهای خود، بهترین را انتخاب کنید. در صورت داشتن سوالات تخصصی و گرفتن مشاوره از آرکابلوک، دارنده استاندارد و گواهی‌نامه فنی با شماره‌های ”02122908316 ” 09379003439 ” 09128944552” 09120316231 ” ” در ارتباط باشید.